เขียนมาหลายบทแล้วเกี่ยวกับมาดีนะห์ ครั้งนี้ถ้าไม่ได้เขียนหรือเล่าเรื่องเป็นการเฉพาะเกี่ยวกับมัสยิดนาบาวีย์คงจะไม่ดูดีและเข้าท่าเท่าใดนัก มัสยิดนาบาวีย์ถือเป็นไฮไลท์และหัวใจอันสำคัญของเมืองมาดีนะห์เลยทีเดียว ทั้งนี้ด้วยการก่อกำเนิดเกิดขึ้นของมัสยิดแห่งนี้ถือเป็นจุดเริ่มต้นแห่งความรุ่งโรจน์ทั้งหลายทั้งปวงที่เรากำลังมองเห็นอยู่ขณะนี้,เป็นความรุ่งโรจน์ขั้นสูงสุดทางจิตใจและวัตถุที่เป็นจริงและยั่งยืนตลอดไป
แรกเริ่มเดิมทีการสร้างมัสยิดหลังนี้เป็นดำริโดยตรงของท่านนาบีที่ต้องการสร้างสรรค์สังคมอิสลามใหม่ในเมืองมาดีนะห์ ท่านได้วางรากฐานทั้งหมดด้วยการเริ่มต้นที่มัสยิดแห่งนี้ นับเป็นแหล่งรวมจิตใจ,ความคิดและมติแห่งการปฏิบัติที่ยืนอยู่บนรากฐานแห่งอีมานและอิสลามอย่างแท้จริง มีวะห์ยูจากพระองค์อัลเลาะห์ ซ.บ คอยดลจิตให้ท่านยึดเป็นทางนำในการดำเนินชีวิตตลอดมา ตั่งแต่วันนั้นจวบจนถึงวันนี้นับเป็นความสำเร็จอันยิ่งใหญ่ที่มีมากว่าพันปีและจะยังคงมีตลอดไปจนถึงวันกียามัต.
มัสยิดนาบาวีย์นับเป็นมัสยิดหลังที่สองรองจากมัสยิดกุบาฮฺในเรื่องของลำดับการก่อสร้างมัสยิดต่างๆที่มีอยู่ในโลก ท่านนาบีได้ก่อร่างสร้างมาด้วยน้ำพักน้ำแรงของท่านเองพร้อมกับบรรดาซอฮาบะห์ภายหลังจากท่านฮิจเราะห์จากเมืองมักกะห์สู่เมืองมาดีนะห์ โดยท่านได้แวะที่ชานเมืองมาดีนะห์ ณ หมู่บ้านกุบาฮฺพร้อมกับสร้างมัสยิดหลังแรกที่นั้น.
หลังจากพำนักที่หมู่บ้านกุบาฮฺได้ไม่กี่วันท่านก็เดินทางต่อโดยได้มาถึงที่ๆเป็นบริเวณมัสยิดนาบาวีย์ในปัจจุบัน เหตุการณ์ในครั้งนั้นในประวัติศาสตร์อิสลามได้บันทึกว่า ชาวเมืองมาดีนะห์เมื่อรู้ถึงการฮิจเราะห์ของท่านรอซูลได้มาถึงยังพวกเขาต่างแส้ซ้องสรรเสริญและต้อนรับอย่างสมเกียรติพร้อมกับแย่งชิงลากอูฐของท่านไปยังบ้านของตน โดยหวังให้เป็นแขกพิเศษในช่วงก่อนที่ท่านจะมีบ้านเป็นหลักแหล่งที่นี้ เห็นเป็นเช่นนั้น ท่านนาบีจึงบอกชาวมาดีนะห์ว่า “ปล่อยอูฐของฉันให้มันเดินตามความต้องการหากมันหยุดตรงไหนที่นั้นคือที่สร้างบ้านของฉัน” เมื่ออูฐคู่ใจของท่านรอซูลเดินออกมาได้ระยะหนึ่งก็มาหยุดอยู่ที่หนึ่งที่เป็นบริเวณท้องทุ่งกว้าง แล้วท่านนาบีก็พูดว่า “นี่แหละที่สร้างบ้านของฉัน” ซึ่งเป็นจุดที่เป็นกุบุรของท่านในปัจจุบันนี้นั้นเอง.
ภายหลังท่านสร้างบ้านเสร็จ ท่านนาบีมีดำริให้สร้างมัสยิดข้างบ้านท่าน โดยยุคแรกของการก่อสร้างมัสยิดมีความกว้างเพียง 30×35 ตารางเมตร ต่อมาภายหลังก็ได้มีการขยับขยายอณาบริเวณของมัสยิดตามความจำเป็นของแต่ละยุคสมัยแห่งการปกครองของแต่ละคอลีฟะห์ จวบจนถึงปัจจุบันในยุคสมัยราชวงค์ซาอุดีย์มัสยิดนาบาวีย์ได้มีการพัฒนาและขยายบริเวณที่กว้างมากถึง 2,374,000 ตารางเมตร สามารถรองรับผู้คนที่มาละหมาดญามาอะห์ได้มากถึงแสนๆคนปัจจุบันโครงการขยายมัสยิดยังไม่หยุดเพียงเท่านี้ มีการประเมินว่าในอนาคตมัสยิดแห่งนี้จะขยับขยายจนสามารถรองรับผู้คนได้มากถึงล้านคน.
ส่วนภายในมัสยิดและบริเวณรอบนอกมีส่วนที่สำคัญต่างๆดังนี้
1.บริเวณที่เป็นบ้านของรอซูล ปัจจุบันเป็นกุบุรของท่านและซอฮาบะห์ทั้งสอง ท่านอบูบักร อัซซิดดิกและท่านอุมัร บินค๊อตต๊อบ ส่วนห้องต่างๆด้านทิศใต้เป็นห้องของบรรดาภริยาของท่านนาบี.
2.ระหว่างบ้านและมิมบัรเป็นบริเวณหนึ่งที่เรียกว่า “เราเดาะห์” หนึ่งในสวนต่างๆที่มีอยู่ในสวนสวรรค์ กล่าวคือ เป็นบริเวณที่ท่านนาบีพำนักพักพิงอาศัยเป็นเนืองนิจขณะท่านมีชีวิต โดยเป็นที่ชุมนุมในการละหมาดญามาอะห์,อบรมตักเตือน,วางแผนกิจการต่างๆพร้อมกับบรรดาซอฮาบะห์ นับเป็นบริเวณหนึ่งที่ควรค่าแก่การหาโอกาสไปละหมาดซุนัตและวิงวอนขอดุอาจากพระองค์อัลเลาะห์ ซ.บ
ในบริเวณที่เป็นเราเดาะห์ถูกปูด้วยพรมสีเขียวและมีเสาหินอ่อนสีขาวขอบทองเป็นการแยกออกอย่างชัดเจนกับบริเวณอื่นที่ไม่ใช่เราเดาะห์ซึ่งปูด้วยพรมสีแดงมีเสาเป็นปูนสีครีม.
ในเราเดาะห์มีมิมบัรนาบี(ธรรมมาส)ในอดีตสมัยท่านนาบียังมีชีวิตอยู่เป็นที่อ่านคุตบะห์ของท่าน ถัดมาด้านทิศตะวันออกของมิมบัรมีเมียะรอบนาบีกล่าวคือเป็นที่ที่ท่านนาบียืนละหมาดนำเป็นอีหม่ำแก่บรรดาซอฮาบะห์.
3.กุบุรนาบีและกุบุรซอฮาบะห์ทั้งสอง ท่านอบูบักร อัซซิดดิกและท่านอุมัร บิน ค๊อตต๊อบ เป็นบริเวณบ้านนาบีที่ตั่งอยู่ทางด้านทิศตะวันออกของเราเดาะห์ ปัจจุบันถูกล้อมรอบไปด้วยลูกกรงเหล็กสีเขียว ด้านในมีกุบุรท่านนาบี,กุบุรอบูบักร อัซซิดดิกและท่านอุมัร บินค๊อตต๊อบ ด้านหน้าของกุบุรมีทางเดินที่พาดผ่านมาจากทางเข้าประตูบาบุสลาม – ประตูทางด้านกุบุรบากิห์ เมื่อเดินผ่านกุบุรของนาบี,และซอฮาบะห์ทั้งสองแล้วให้เรากล่าวคำสลามและซอลาวัตแก่ท่าน
4.ญันนะตุลบากิห์ คือกุบุรหรือสุสานโบราณที่มีมาตั่งแต่สมัยนาบี เป็นสุสานที่ฝังศพเครือญาติที่ใกล้ชิดและบรรดาซอฮาบะห์อื่นๆมากกว่า 10,000 คน อีกทั่งยังเป็นที่ฝังศพของชาวมะดีนะห์ตลอดจนบรรดาฮุจยาจจากทั่วโลกที่เสียชีวิตที่นี่.
อัลลอฮ์ อัลลอฮ์ อัลลอฮูอักบัร นี่คือความยิ่งใหญ่ของพระองค์อัลเลาะห์ และความจำเริญของท่านรอซูลที่หลั่งไหลไม่มีวันหมดสิ้น….ขอได้โปรดหลั่งไหลมายังข้าพระองค์,ครอบครัว,ญาติพี่น้อง,เพื่อนพ้องตลอดจนมุสลีมินมุสลิมาตทั่งหมดตลอดไปด้วยเทอญ.